آیا می دانید چه سرطانی در دستگاه تناسلی زنان از همه شایعتر است ؟ در کشورهای مختلف آمارهای متفاوتی را ارائه میدهند، اما به طور کلی دردنیا سرطان دهانهی رحم پس از سرطان پستان شایعترین سرطان در زنان محسوب میشود و این بیماری در کشورهای درحال توسعه که غربالگری سرطان دهانهی رحم به خوبی انجام نمیشود بیشتر است.
علل ایجاد کنندهی سرطان دهانهی رحم
پیرامون علل ایجادکنندهی سرطان دهانهی رحم باید تاکید کرد که این بیماری در حقیقت یک بیماری مقاربتی است که در اثر انتقال ویروسی به نام پاپیلومای انسانی ایجاد میشود .این ویروس وارد بدن بیش از پنجاه درصد خانمهایی میشود که روابط جنسی دارند و در اکثر مواقع این ویروس نظیر بیماریهای ویروسی سرخک یا سرخجه از بدن پاک میشود.
در تعداد محدودی ممکن است این ویروس جای پای خود را باقی بگذارد به گونهای که باعث تغییرات سلولی در مخاط دهانهی رحم و در برخی مواقع در واژن یا مقعد شده و ضایعات پیشسرطانی ایجاد کند و چنانچه این ضایعات پیشسرطانی در مرحلهی مناسب با تست غربالگری(پاپ اسمیر) شناخته نشود ممکن است به سرطان گردن رحم، واژن یا مقعد منجر شود.
پیشرفت ضایعات این بیماری ممکن است چیزی حدود ده سال به طول بیانجامد به گونهای که تغییرات سلولی مرحلهی اول پس از گذشت چهار یا پنج ماه از ورود ویروس به بدن ایجاد شود، پس از حدود 6 سال به درجهی دوم و تا حدود 10 سال به سرطان واقعی برسد.
سرطان گردن رحم مانند سرطان تخمدان، پستان، جسم رحم یا روده، جنبهی ارثی ندارد اما به هر حال، زمینهی سرطان ممکن است در برخی خانوادهها وجود داشته باشد.
علاوه بر اینکه عامل اصلی این بیماری ویروس پاپیلومای انسانی است، فاکتورهای دیگری را هم برای ابتلا به این بیماری وجود دارد؛ موارد مهمی نظیر تعدد ازدواج در زن یا در همسر او؛ اگر یک زن شریک های جنسی متعددی داشته باشد یا همسر او شریک های جنسی متعددی داشته باشد ممکن است انواع پرخطر این ویروسها به بدن وارد شود، سن کم ازدواج، سن کم شروع فعالیت جنسی، سن پایین حاملگی، تعدد زایمان، اعتیاد زن یا همسر او به سیگار ، حتی در معرض دود سیگار بودن هم درصد ابتلا به سرطان گردن رحم را افزایش میدهد.
این ویروس ممکن است حتی در اثر زناشویی کامل هم منتقل نشود بلکه از طریق تماس پوست افرد هم صورت بگیرد. بنابراین استفاده از وسایل جلوگیری در رابطهی جنسی نظیر کاندوم حتما اثر پیشگیریکننده ندارند.
راههای پیشگیری
با توجه به مواردی که به آن اشاره شد برای پیشگیری از این سرطان، خانمها تست غربالگری پاپ اسمیررا از سن 21 سال به بالا انجام دهند که در حال حاضر و در دستورالعمل جدید، فواصل انجام این تست از سالی یک بار به 3 سال یک بار تغییر پیدا کرده است چراکه انجام این آزمایش به صورت هر سه سال یک بار همان ارزش آزمایش سالانه را دارد از سوی دیگر در هزینهها هم صرفهجویی میشود.
از سن 30 سال به بالا باید همراه تست پاپاسمیر تست ویروس HPV هم انجام شود به این دلیل که این تست از دقت بیشتری برخوردار است، میتوان فاصلهی انجام تست پاپاسمیر را به 5 سال یک بار تغییر داد. اما برای افراد زیر 20 سال این تست ویروسشناسی توصیه نمیشود به این دلیل که ممکن است این ویروس در بدن خیلی از خانمهای جوان باشد که باعث نگرانی آنها شود؛ این ویروس عفونت گذرایی ایجاد میکند که ما انتظار می رود در زیر 30 سال خود به خود پاک شود.
در افراد بالای30 سال اگر تست HPVمثبت باشد باید بررسیهای دقیقتری انجام شود که مشخص شود آیا ویروسی که وارد بدن شده مشکلی ایجاد کرده یا خیر و اگر تغییرات سلولی و بافتی ایجاد شده باشد باید نمونهگیری انجام میشود و بر اساس نتایج نمونهگیری، بیمار تحت درمان لایهبرداری دهانهی رحم قرار میگیرد تا از وقوع سرطان گردنهی رحم جلوگیری شود.
پیشگیری با روش پاپاسمیر پیشگیری ثانویه است یعنی پیشگیری ثانویه باعث تشخیص بیماری در مراحل زودرس است.
خوشبختانه سرطان گردنهی رحم پیشگیری اولیه هم دارد که توسط تزریق واکسن انجام میشود. از زمانیکه در اواخر سال 1980 تشخیص داده شد که عامل این بیماری نوعی ویروس است، از پوستهی این ویروس آنتیژنهایی ساختند که به عنوان واکسن مورد استفاده قرار گرفت و امروزه واکسن پیشگیری از سرطان دهانهی رحم در دنیا وجود دارد. این واکسن به دو صورت چهارگانه و دو گانه است. واکسن چهارگانه برای پیشگیری از ویروسهای عامل و ایجادکنندهی سرطان دهانهی رحم و زگیل تناسلی و ویروسهاس چهارگانه است که در 3 دوز تزریق میشود؛ واکسن اول درمرحلهای که واکسن در اختیار بیمار قرار میگیرد، واکسن دوم، دو ماه بعد و واکسن سوم، 4 ماه پس از واکسن دوم و به این طریق، جدول واکسن در حدود شش ماه تمام میشود.
باید تاکید کرد که دخترها بین 9 تا 26 سالگی این واکسن را ترزیق کنند به این دلیل که هرچه سن کمتر باشد اثر ایمنیبخشی واکسن بیشتر است. خانمهایی هم که در سنین بالاتری هستند و روابط جنسیشان هنوز شروع نشده، میتوانند این واکسن را تزریق کنند اما درسن بالاتر ساختن آنتیبادی نسبت به سنین پایینتر، کمتر پیش میآید.
علائم سرطان دهانهی رحم
سرطان دهانهی رحم در مراحل اولیه علامتی ندارد و معمولا" با پاپاسمیر غیرطبیعی تشخیص داده میشود اما اگر کسی تحت غربالگری انجام نگیرد و تست پاپاسمیر را انجام ندهد و بیماری پیشرفت کند ممکن است با علائمی نظیر افزایش ترشحات غیر طبیعی که معمولا" رقیق و آبکی و گاهی خونآلود هستند، خونریزیهای بین دو عادت، خونریزیهای پس از نزدیکی و... مواجه شود. اگر بیمار باز هم به پزشک مراجعه نکند به این دلیل که انتشار تومور درون لگن به طور موضعی پیشرفت میکند، ممکن است فشار روی مجاری ادراری، بسته شدن مجاری ادراری و حالت اورمی(افزایش اورهی بدن) را در پی داشته باشد و یا خونریزیهای شدیدی ایجاد کند و احیانا" روی عصب سیاتیک فشار ایجاد کرده و باعث درد شود که به پای بیمار سرایت میکند و این علائم در مراحل پیشرفتهی بیماری ایجاد میشوند
.
روشهای درمان
اگر بیماری در مراحل اولیه توسط تست پاپ اسمیر تشخیص داده شود میتوان از طریق لایهبرداری دهانهی رحم این بیماری را درمان کرد بدون اینکه اثری در باروری فرد ایجاد کند. اما اگر بیماری در مراحل سرطان تشخیص داده شود با تکهبرداری با میکروسکوپ یا بدون آن میتوان این بیماری را درمان کرد.
اگر بیماری موضعی باشد و به احشاء مجاور انتشار پیدا نکرده باشد، ممکن است با عمل جراحی، رحم برداشته شود و اگر سن بیمار بالا باشد با رادیوتراپی درمان شود اما در مراحل پیشرفته معمولا" جراحی جایگاهی ندارد و حتمن باید از رادیوتراپی و شیمیدرمانی برای درمان بیمار استفاده کرد.
نویسنده: دکتر فاطمه قائم مقامی